Demeter Tapınağı
Milet yarımadasının kuzey ucundaki konumuyla Demeter Tapınağı, onu antik gözlemciler için önemli bir nokta haline getiren dikkat çekici bir konuma sahiptir. Anıtsal mimarisi ve göze çarpan konumu bir Demeter Tapınağı için oldukça sıra dışıdır.
Demeter, Kronos ve Rhea'nın kızı, dolayısıyla da diğer Olymposlu tanrıların kız kardeşi olarak kabul edilmektedir. Demeter, Hades tarafından yeraltı dünyasına kaçırılan Persephone'nin annesidir. Kızını umutsuzca aramanın bir sonucu olarak, tarım tanrıçası onu aramaya gitmek için tahılın düşmesine izin verir. Zeus'un müdahalesiyle Persephone, annesine geri döner, ancak Persephone'nin eve dönmeden önce Hades'ten aldığı bir nar tanesi, onu her yıl yazdan kışa yeraltı dünyasına dönmeye zorlar ve yalnızca ilkbaharda annesini ziyaret etmek için Hades'ten ayrılabilir. Homeros'un Demeter hymnos'undaki yeraltı dünyası mitinin Eleusis kenti ve orada bulunan gizem kültüyle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Demeter tarım tanrıçası olarak adlandırılır, ancak bunun yanı sıra, kadınların, özellikle de evli kadınların yaşamları da onunla ilişkilendirilir. Antik kaynaklardan bazıları Demeter tapınaklarına erkeklerin alınmadığını bildirmektedir (Cic. Ver. 2.4.99; Paus. 2.35.6-8). Arkeolojik kontekst içerisinde bu durum, genellikle çok sayıda pişmiş toprak kadın figürinine ve kadın yaşamıyla ilişkili nesnelere yansımaktadır. Thesmophoria festivalinde, bereketi sağlamak için domuz yavrusu kurban edilmekteydi (Lukian. dial. meretr. 2.1, 275.23-276.28). Domuz yavrusu kemiklerinin yanı sıra, domuz yavrusu şeklindeki pişmiş toprak heykelcikler de sık sık kutsal alanlara bırakılmaktaydı.
Humeitepe'deki kült faaliyetlerinin ana evreleri, bugüne kadar incelenen malzeme temelinde takip edilebilmektedir: Kült, MÖ 5. yüzyılda Klasik Dönem'de başlamıştır, ancak bu dönemle ilişkili yapılar bilinmemektedir. Tapınak ise Hellenistik Dönem'e kadar inşa edilmemiştir. Bu dönemden itibaren, Erken İmparatorluk Dönemi'nde yavaş yavaş azalan yoğun kült faaliyetleri gözlemlenebilir. Tapınağın kendisi arazide çok az korunmuş olsa da, çevrede bulunan mimari parçalara dayanarak planı çıkartılabilmiştir. Doğu-batı aksında uzanan Ion düzeninde dört sütuna sahip bir prostylos'tur. Çevresinde ise pişmiş topraktan domuz figürinleri bulunmuştur. Buna ek olarak, Demeter kültünde sıklıkla kullanılan bir kült kabı olan Kernos parçaları da ele geçmiştir. Tanrıçalarla ilişkilendirilen Epitheton Potnia adının geçtiği bir yazıt parçası, buradaki kutsal alanın tarım tanrıçası Demeter'e ait olduğunu desteklemektedir.
Metin: Sandra Golling (Çeviri: Nisan Lordoğlu)
Referanslar
-
R. Köster – A. U. Kossatz, Milet 1978–1979. Ausgewählte Funde, IstMitt 80, 1980, 48–55
-
W. Müller-Wiener, Arbeiten im Stadtgebiet 1978–1979. Untersuchungen auf dem Humeitepe, IstMitt 30, 1980, 30–38
-
W. Müller-Wiener, Milet 1980. Arbeiten im Stadtgebiet. Untersuchungen auf dem Humeitepe, IstMitt 31, 1981, 99–105
-
W. Müller-Wiener, Milet 1981. Vorberichte über die Arbeiten des Jahres 1981, IstMitt 32, 1982, 5−29
-
W. Müller-Wiener, Milet 1982. Vorberichte über die Arbeiten des Jahres 1982, IstMitt 83, 1983, 69–89
-
M. Pfrommer, Milet 1982. Zur Typologie der Miniaturhydrien vom Humeitepe, IstMitt 83, 1983, 79–89
-
W. Müller-Wiener, Milet 1983–1984. Vorbericht über die Arbeiten der Jahre 1983 und 1984, IstMitt 85, 1985, 13–138.