Aziz Paraskevi Kilisesi
Geç Bizans dönemi yerleşimi Palatia'nın MS 13. yüzyılın sonlarında Menteşe Beyliği tarafından alınmasının ardından, Hıristiyan nüfus muhtemelen Kaletepe'deki yerleşimden başka mahallelere taşınmıştır. Müze ile tiyatro arasındaki modern caddenin biraz batısında, antik stadion'un hizasında yer alan küçük Aziz Paraskevi Kilisesi'nin etrafında muhtemelen bir Ortodoks mahallesi vardı. Osmanlı vergi kayıtlarından bilindiği üzere, Balat'ta en azından MS 1517 yılına kadar bir Hıristiyan mahallesi bulunmaktaydı.
Aziz Paraskevi'nin küçük şapeli, yönü antik sokak ızgarasına karşılık gelen mevcut, neredeyse kare bir odanın güneyine eklenmiştir. Yapının kuzey köşesindeki duvar çıkıntıları başka bir odanın varlığına işaret etmektedir, ancak bu oda korunagelmemiştir. En eski duvarların taş işçiliği daha büyük bloklardan oluşmaktadır ve bu nedenle daha küçük, düzensiz moloz taşlardan inşa edilmiş olan şapelin duvarlarından açıkça farklıdır. Kuzeydeki odadan 3,20 m genişliğindeki kemerli bir kapı güneye, şapele açılmaktadır.
Şapelin kuzey duvarının doğusunda duvarda küçük bir niş bulunmaktadır. Güney duvarında herhangi bir açıklık bulunmamaktadır. Duvarın içine yerleştirilmiş bazı büyük, yeniden kullanılmış mimari parçalar (devşirme) vardır, ancak bunlar şapelin kullanıldığı dönemde duvar sıvasının altına gizlenmiştir. Birçok durumda, mimari öğeler ince kırık tuğla şeritleriyle çevrelenmiştir.
Doğu duvarındaki apsis nispeten düzdür ve ortasında, kenarları kenarda duran iki mermer bloktan oluşan küçük, yarık benzeri bir penceresi vardır. Günümüze korunagelmemiş olan giriş batı duvarındaki apsisin karşısındaydı. Şapelin daha sonra ahır olarak kullanılması sırasında, zemin seviyesi yükseltildiğinde erişime izin verecek şekilde genişletilmişti.
Duvar tekniği nedeniyle kuzeydeki oda en erken erken Bizans döneminde inşa edilmiş olabilir. Şapelin kendisi, zemin seviyesi zaten biraz daha yükseldikten sonra bu odaya eklenmiştir. Daha geç tarihli bir elyazmasında, Miletli Symeon'un 17 Nisan 1356'da Aziz Paraskevi için bir sunak kutsadığı söylenmektedir. İsmi sözlü olarak aktarılan şapelin bu olup olmadığı elbette kesin değildir. MS 19. yüzyılda yapı ahır olarak kullanılmıştır.
Metin: Lisa Steinmann
Referanslar
-
D. Göçmen – Ph. Niewöhner – B. Raubo, Hagia Paraskevi, in: Ph. Niewöhner, Neue spät- und nachantike Monumente von Milet und der mittelbyzantinische Zerfall des anatolischen Städtewesens, AA 2013/2, 2014, 215–224