Bouleuterion

Bir Bouleuterion (çoğul: bouleuteria) antik bir şehrin meclis binasıdır. Burası boule (eski Yunanca: βουλή) olarak adlandırılan şehir meclisinin toplanma yeriydi. Ancak bouleuteria sadece meclis üyelerine tahsis edilmemiş, aynı zamanda halka açık ve yarı halka açık toplantılara da hizmet vermiştir.

Milet kenti örneğinde, 34,8 m genişliğinde ve 55,9 m uzunluğundaki Bouleuterion büyük caddenin batı tarafında yer almaktaydı ve yapıya giriş bu cadde üzerindendi. Bouleuterion üç bölümden oluşuyordu: ana giriş olarak hizmet veren dört sütunlu geçit (propylon), üç tarafı salonlarla çevrili bir avlu ve yapı kompleksinin batısındaki toplantı alanı (oditoryum olarak adlandırılan).
Oditoryum üzerindeki bir yazıt, yapının bağışçısı hakkında fikir verir. Bu kişi, yapıyı Apollon Didymeus, Hestia Bulaia ve Milet halkına (demos) adayan Seleukos kralı Antiochos IV Epiphanes'tir (MÖ 175-164 yılları arasında hüküm sürmüştür). Milet'e gelen ve kralın sarayında prestij ve dolayısıyla nüfuz sahibi olan Timarchos ve Herakleides kardeşler kuruluşta aracı rolü oynamışlardır. Ayrıca bu yazıt, yapının inşasının Hellenistik döneme (MÖ 330/20 - MÖ 30) tarihlendiğine işaret eder. 

Bouleuterion'un çekirdeğini oluşturan oditoryum, başlangıçta 1200 kişiye kadar oturabilecek 18 sıra koltuk (koilon olarak adlandırılır) içeriyordu. Ancak bu sayı Milet meclisinin büyüklüğüne eşit değildir, çünkü meclisin tam büyüklüğüne dair tarihi ya da epigrafik kaynaklar eksiktir. Oditoryuma altı girişten ulaşılabiliyordu. Bunlardan ikisi yapının arka tarafında, kalan dördü ise avlu tarafındaydı. Hepsi aynı koridora açılıyordu. Yapının arkasındaki iki giriş, sokak seviyesi ile en üst sıradaki koltuklar arasında aracılık eden iki basamaklı bir merdivenle birbirine bağlanıyordu. Salonun iç kısmında çatıyı destekleyen dört sütun bulunuyordu. Oditoryumun görsel engelini en aza indiren az sayıdaki sütun, toplantı binasının hatırı sayılır büyüklüğü ile birleştiğinde, işverenin yüksek derecede yapıcı bir beceriye sahip olduğunu göstermektedir.

Propylon olarak da bilinen büyük giriş kapısı üç basamaklı bir stylobat üzerinde durmakta, avlu ve toplantı binasıyla eksenel olarak hizalanmakta ve üç kapısı bulunmaktaydı. Ön cephe Korint düzeninde dört sütundan oluşmaktaydı. Avlunun ortasında dikdörtgen bir temel bulunmaktadır. Üst yapı günümüze korunagelmemiştir ve ne şekilde olduğu tartışmalıdır. Ancak mimari açıdan oldukça özenli bir anıt olduğu, firiz kısmında Bukranionlara asılı girlandlarla (boukrania girland frizi) mitolojik sahnelerin tasvir edildiği figürlü kabartma panellerin bezemelerinden anlaşılmaktadır. Bu bezemelerden dolayı yapının bir sunak ya da onurlandırma yapısı olduğu öne sürülmüştür. Dahası, süsleme tarzı MS 1. yüzyılın ilk üçüncü çeyreğine (Augustus dönemi olarak adlandırılan dönem) işaret etmektedir. Bu nedenle, yapı kompleksine sonradan eklenmiş olmalıdır.

Bouleuterion'un cephesi, 1899'dan itibaren yapılan kazılarda bulunan çok sayıda mimari unsur temelinde yeniden inşa edilebilmiştir. İki katlı bir yapıya sahipti ve üst katın daha süslü olduğu açıktı. Örneğin, yarım sütunlar, renkli kabartma kalkanlar, aslan başlı çörtenler ve metop triglif frizi ile süslenmiştir. Yapının köşeleri pilasterlerle çevrelenmiştir. Büyük giriş kapısının aksine, avlu salonlarının yükselen mimari elemanlarının neredeyse hiçbiri günümüze ulaşmamıştır.

Sonuç olarak, Milet Bouleuterionu, Hellenistik Dönem'den başlayarak Roma İmparatorluk Dönemi'ne kadar uzanan, mimari açıdan özenli ve polis toplumu için çok önemli bir yapıydı. Kendisinden önceki yapıdan hiçbir iz günümüze ulaşmamıştır. Bunun yerine, yapı doğrudan bu amaç için özel olarak işlenmiş bir kaya yüzeyi üzerinde durmaktadır.  Muhtemelen bu alanda yer alan önceki yapılar, Bouleuterion'un inşası sırasında tamamen yıkılmış olmalıdır. 

Metin: Caitlin Bamford (Çeviri: Nisan Lordoğlu)