Aziz Mikhail Kilisesi ve Dionysos Tapınağı
Dionysos Tapınağı ve Aziz Mikhael Kilisesi, Kuzey Agora olarak adlandırılan bölgenin batısındaki aynı ev bloğu (insula) üzerine birbiri ardına inşa edilmiştir. Aynı insulanın kuzey yarısında Piskoposluk Sarayı yer almaktadır. Kilisenin veya eski tapınağın güneydoğusunda, ancak daha yüksek bir seviyede, her ikisi de İbrahim Bey kompleksine ait olan 40 merdivenli cami ve bir Türk hamamı bulunmaktadır. Aziz Mikhael Kilisesi alanında, Milet'in uzun tarihini ve tek bir arazinin süreklilik ve değişim tezahürlerini etkileyici bir şekilde gösteren çok farklı kullanım aşamaları tespit edilebilir.
Konut Yapısı
Dionysos kutsal alanının inşasından önce, insulanın güney yarısı kuzey-güney ekseni boyunca bölünerek iki yapıya alan sağlanmıştır. Her iki yapının da konut yapısı olması muhtemeldir. Batıdaki evin zemin planı, yontulmuş moloz taşlardan yapılmış birkaç korunmuş duvar ve temel özelliğine dayanarak yeniden inşa edilebilir. Bu yapıların yönü Milet sokak ızgarasına karşılık gelmektedir. İlişkili buluntular iki evin inşasını MÖ 5. yüzyılın sonuna tarihlemektedir. M.Ö. 275/6 civarında kutsal alanın inşasına kadar kullanılmışlardır.
Dionysos Kutsal Alanı
İlgili bir yazıta göre Dionysos Tapınağı MÖ 276/5 yılında inşa edilmiştir. Bu tapınak, imparatorluk döneminde hala bir kutsal alan olarak varlığını sürdüren, ek yapıları olan küçük bir temenos içinde zengin mimari dekorasyona sahip Ion düzeninde bir Hellenistik tapınaktır. Miletos'taki Dionysos kültü, yazıtlar aracılığıyla özellikle burada toplanıp kutlama yapan ve bazı durumlarda kentin çevresindeki kırsal bölgelere şenlik alayları düzenleyen kadın gruplarıyla (Maenadlar ya da Bacchae) ilişkilendirilebilir. "Miletli Maenadlar" ve özellikle de rahibeleri Alkmeonis, çeşitli yazıtlar sayesinde tanınmaktadırlar. Kutsal alan 4. ve 6. yüzyıllar arasında terk edilmiştir. Tapınağın etkileyici bir beşik bloğu bugün hala arazide görülebilir, ve 1970'lerdeki kazıdan sonra sergilenmek üzere bu alana yerleştirilmiştir. Mikhael Kilisesi'nin duvarları altında, bazı buluntu kalıntılarının yanı sıra bir zamanlar giriş salonuna çıkan tapınağın ön basamakları hala görülebilmektedir.
Tapınak Kilisesi
Tapınağın terk edilmesinden sonra, muhtemelen MS 5. yüzyılın ortalarında, Dionysos kutsal alanı bir apsis eklenerek tapınak kilisesine dönüştürülmüştür. Naiskosun ön cephesi kaldırılmış ve çatı yenilenmiştir. Eski temenos içindeki bazı ek yapılar bu dönemde kullanılmaya devam etmiştir.
Mikhael Kilisesi
7. yüzyılın başlarında, bir tapınak kilisesine dönüştürülen Dionysos Tapınağı'nın yıkılmasından sonra, burada hemen kuzeydeki Piskoposluk Sarayı'na bağlı olan Aziz Mikhael Bazilikası inşa edilmiştir. Adını, Başmelek Mikhael'e adanmış olarak tanımlayan yapı yazıtından almaktadır. Üç nefli sütunlu bazilikanın ana girişi, önceki yapıdan farklı olarak insulanın batısına yerleştirilmiştir. Kilisenin sütun başlıkları ve architrav blokları bezemelerle süslenmiştir. Kilisenin ana girişi, bir çıkmaz sokağın ön avlu olarak hizmet vermiş olabileceği alan olan batıdaydı. Buradan bir nartekse ve daha sonra üç nefli bir galeri bazilikasına giriliyordu. Kilisenin litürjik mobilyalarından, ambon olarak adlandırılan mermer bir minberin kaidesi nefin ortasında korunmuştur. Nefin doğu ucu alçak bir eşikle bölünmüş ve sunak alanı olarak kullanılmıştır. Eşikte (stylobate), ikonostasisin öncüsü olan templon adı verilen, direkler, sütunlar ve aralarına sıkıştırılmış levhalardan oluşan bir bariyer vardı. Apsiste yarım daire şeklinde bir rahip kürsüsü bulunmaktaydı. Bazilikanın kuzeyinde peristylli bir avlu vardır. Burada kuzey galerisine çıkan bir merdiven bulunmaktadır. Güneyde, bazilika tüm uzunluğu boyunca kubbeli bir vaftizhaneye ve öndeki bir salona aracılık eden bir koridorla çevrilidir.
Metin: Lisa Steinmann / Lauren Osthof, Philipp Niewöhner'den sonra