Sinagog

Aslan Limanı olarak adlandırılan bölgenin güneybatı köşesinde, Liman Galerisi'nin hemen kuzeyinde, 20. yüzyılın başında araştırmacılar tarafından “Sinagog” olarak adlandırılan bir yapı kompleksi ortaya çıkarılmıştır. Yaklaşık 40 m. x 29 m. ölçülerindeki yapı kompleksi sokak ızgarasını takip etmektedir ve etrafı dar sokaklarla çevrilidir. Yapının batı duvarı Hellenistik şehir duvarının temelleri üzerine inşa edilmiştir. Yapı kompleksinin dört tarafı çevrilidir ve güneydeki üç koridorlu bir salondan başlayarak şehir merkezinden kuzeye doğru uzanmaktadır. Sinagogun kuzey duvarı, kuzeydeki sütun sırasının da takip ettiği hafif bir kıvrıma sahipti. Sütunlar arasındaki dar mesafe, bir galeri ile kaplandıklarını göstermektedir. İlk kazılar aynı zamanda sinagogun büyük bir tadilat evresinden geçtiğini de ortaya çıkarmıştır, zira sinagog başlangıçta iç bölümleri olmayan tek nefli bir oda olarak inşa edilmiştir. Bu, doğu duvarındaki iki küçük kapının daha sonra, sütunların inşası sırasında, sütunlarla kapatılmasından anlaşılmaktadır. Benzer bir durum, pilastrların arkasında orijinal olarak iki nişin bulunduğu karşı batı duvarında da gözlemlenebilir. Yeni yapının ana girişi, önünde bir giriş peristilinin bulunduğu doğudan sağlanmaktaydı. Peristilin iç avlusu taş levhalarla döşenmişken, portico ve sinagog basit bir kireçtaşı mozaik zemine sahiptir. Portiğin kuzey duvarı, o dönemde çoktan yıkılmış olan Küçük Liman Anıtı'nın kalıntılarıyla örtüşmektedir.

Daha sonraki bir tarihte, sinagog ve girişin hemen kuzeyine, sinagogun arkasındaki 20 m. derinliğindeki avluya uzanan birkaç odalı bir yapı eklenmiştir. Avlunun kuzeyinde, içinde birkaç oda bulunan, 6.60 m. derinliğinde bir kanat bulunmaktadır. Bu kuzey kanadı ile avlunun batı tarafındaki sinagog arasında eşit olmayan üç oda daha bulunmaktadır. Bunlar çevredeki yapılara doğrudan bitişik olmayıp hafif bir mesafe bırakmışlardır ve ayrıca önlerinde, doğu tarafta, bir portico bulunmaktadır. Portico, sinagog ve sonraki genişletme arasındaki köşede ise bir kuyu yer almaktadır. Tuğlaya ek olarak ağırlıklı olarak devşirme malzemenin kullanıldığı duvarların yapım yöntemine dayanarak, kompleks MS 4. yüzyılın sonlarına tarihlendirilebilir. Net bir kanıt olmamasına rağmen, yapı kompleksinden ilk olarak 1916 gibi erken bir tarihte sinagog olarak bahsedilmiştir. Bu yorum, kat planının kendisi ve sokak ızgarası nedeniyle yaklaşık 15 derecelik bir sapma ile Kudüs'e doğru yönlendirilmiş olan giriş cephesinin yönü ile desteklenmektedir. Tiyatronun alt diazomasındaki birkaç yazıt, Geç Roma Dönemi’nde Milet'te bir Yahudi cemaatinin varlığına tanıklık etmektedir.

Metin: Nadia Cahenzli