Capito Hamamı
Capito Hamamı bir Roma hamam kompleksidir. Kurucusuna ait bir yazıt, yapıyı inşa edenin, İmparator Claudius (MS 41-54) döneminde Asya eyaletinin valisi Miletli yüksek rütbeli bir Romalı olan Cnaeus Vergilius Capito olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle, Capito Hamamı'nı MS 1. yüzyılın ortalarına tarihlendirmek mümkündür.
Kamusal yapı kompleksine batıdan Ion Galerisi'nin arka duvarının yanı sıra kuzey ve güneyden de erişilebilmektedir. Her üç giriş de palaestra olarak adlandırılan ve önünde atletik egzersizler için sütunlu bir avlu bulunan alana açılmaktadır. Palaestra, sütunlarla çevrili 40 m genişliğinde ve 38 m uzunluğunda bir avludan (peristil) oluşuyordu. Peristilin doğu tarafında yarım daire şeklinde bir yüzme havuzu (natatio) bulunuyordu. İki katlı bir vitrin cephesi doğuda havuza bitişikti. Süslemesi, her alınlıktan iki sütunun tabernacles oluşturmak için birleştirildiği tabernacle cephesi ve cephenin orta eksenindeki sütunların daha geniş aralıklı olması nedeniyle açık bir alınlık ile karakterize edilmektedir.
Tabernacle cephesinin arkasında asıl hamam kompleksi bulunuyordu. Tabernacle cephesinin ortasındaki bir kapıdan önce sıcak hamam kanadına, daha doğrusu ya bir giriş, ya bir termal salon ya da bir soyunma odası (apodyterium) olan kare bir odaya girilirdi. Peristilden de ulaşılabilen kuzeydeki iki oda da soyunma odaları olabilirdi. Yukarıda bahsedilen oda ile aynı eksende iki büyük salon daha vardı. Batı hypokaust odası olarak da adlandırılan ilkinde birkaç duvar nişi vardı. Muhtemelen buralarda su kapları bulunuyordu ya da içlerine heykeller yerleştirilmişti. Batı hypokaust odasının hem kuzeyinde hem de güneyinde daha küçük iki hypokaust odası daha vardı. Bunlardan güneydekinin bir soyunma odasına bağlantısı bulunuyordu, bu nedenle bu salonda sadece orta derecede ısıtma olduğu varsayılmaktadır. Eğer durum böyleyse, bu oda tepidarium olarak adlandırılan, daha sıcak olan hypokaust salonundan ısıtılmayan soyunma odasına geçiş odası olmalıdır.
İkinci, doğudaki ve daha büyük olan hypokaust salonu caldarium olarak adlandırılır. Ayrıca birkaç niş bulunmaktadır. Bunların çoğunda ziyaretçilerin otururken yıkanabilecekleri sıcak su havuzları bulunuyordu. Güneydoğudaki bir başka nişte bulunan bir geçit, hypokaust zeminli daha alçak bir ılık su havuzuna açılıyordu. Güneybatıdaki bir nişten, laconicum olarak adlandırılan ve içinde başka bir ılık su havuzunun bulunduğu yuvarlak bir odaya girilebiliyordu. Laconicum, bir termal kompleksin ter banyosu olarak hizmet veren en sıcak odasıdır. Dolayısıyla, termal hamamlarda birkaç sıcak banyo kanadı (tepidaria ve caldaria) vardı, ancak normal soğuk banyo odaları (frigidaria) yoktu.
Günümüz termal hamamlarında olduğu gibi, bina kompleksinde ziyaretçilerin görmediği birkaç ısıtma koridoru ve servis odası vardı. Diğer şeylerin yanı sıra, bunlar su rezervuarları içeriyordu. İlk başlarda hamam kompleksinin rezervuarları kuyularla besleniyordu. MS 79/80 yılında Nymphaeum su kemerinin inşasına kadar hamamlar şehir su kemerlerine bağlanmadı.
Capito Hamamı'nın bir özelliği de eksenel simetrik plana sahip ilk termal gymnasium kompleksi olmasıdır.
Metin: Caitlin Bamford (Çeviri: Nisan Lordoğlu)
Referanslar
-
A. von Gerkan – F. Krischen, Thermen und Palaestren. Mit Beiträgen von F. Drexel, K. A. Neugebauer, A. Rehm und T. Wiegand, Milet 1,9 (Berlin 1928)
-
K. Tuchelt, Bemerkungen zu den Capito-Thermen in Milet, in: A. M. Mansel (Hrsg.), Mansel’e Armağan. Mélanges Mansel (Ankara 1974), S. 147 – 169
-
P. Schneider, in: P. Niewöhner, Milet/Balat. Städtebau und Monumente von archaischer bis in türkische Zeit. Ein Führer (Istanbul 2016), S. 64 – 67