Delphinion

Delphinion olarak adlandırılan Apollon Delphinios kutsal alanı, Milet için uzun süre önemli bir rol oynamıştır. Aslan Limanı'nın güneydoğu kenarında, doğrudan Kutsal Yol üzerinde ve Ion Galerisi'nin hemen bitişiğinde yer almaktadır. Arkaik çağlardan başlayarak Roma İmparatorluk dönemine kadar çeşitli restorasyon ve yeniden inşa aşamalarıyla uzun süre kullanılması, kutsal alanın önemine tanıklık etmektedir.

Geç Arkaik dönemdeki (MÖ 6. yüzyılın sonu) erken anıtsallaşma evresinde, Delphinion'un yapı kompleksi tam olarak yeniden inşa edilememiştir. Pers istilaları sırasında Delphinion ve Milet'in büyük bir kısmı MÖ 494'te yıkılmış ve ancak birkaç yıl sonra, MÖ 479/78 civarında kentin kurtarılmasından sonra yeniden inşa edilmiştir. Kutsal alanın bu klasik evresi arkeolojik açıdan daha anlaşılırdır. Yeni yapı, bir insula üzerine inşa edilmiştir ve kuzey ve güneyde tek nefli sütunlu salonlarla karakterize edilmiştir. Kutsal alanın Hellenistik dönem öncesi evrelerine ait bir tapınak ya da kült imgesine dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Dini faaliyetler sadece Apollon sunağı üzerinde yoğunlaşmış gibi görünmektedir.

Çok daha sonraları, Büyük İskender'in fethinden sonra, kompleks doğuya doğru büyük bir genişleme göstermiştir - bunun sonucunda kompleks iki insula üzerine yayılmıştır. MÖ 1. yüzyılın başında, muhtemelen yeni bağışlanan bir kült imgesi için avlunun ortasına yuvarlak bir yapı entegre edilmiştir. Yaklaşık aynı zamanlarda, mevcut sunak görünüşe göre hafifçe döndürülmüş ve böylece yuvarlak yapıyla aynı hizaya getirilmiştir.

Yaklaşık üç yüzyıl sonra, başka bir yeniden yapılanma evresi gerçekleşmiştir: Salonlar yıkılmış ve boyutları değiştirilerek daha yüksek bir zemin seviyesinde yeniden inşa edilmiştir. Muhtemelen bu, yeraltı su seviyesindeki keskin yükseliş ve bunun sonucunda oluşan sel nedeniyle alınan gerekli bir önlemdi.

Kutsal alanın ziyaretçiye sunulan mevcut biçimi, geç dönem, yani imparatorluk dönemine ait inşaat halidir. Kompleks, aradaki sokakla birlikte iki ev bloğunun (insulae) yüzeyinde geniş, uzun bir dikdörtgen şeklinde uzanıyordu. Dört tarafı içeriye doğru açılan sütunlu salonlarla çevrili olan yapının geniş bir merkezi meydanı vardır. Buraya batı salonundan basamaklarla ulaşılabilmektedir.

Apollon sunağının kalıntıları özellikle ilgi çekicidir. Mimariye bağlı unsurların bir kısmı şu anda Berlin'deki Eski Eserler Müzesi'ndedir (Berlin Altes Museum). Korunan alt yapı, önünde batıya doğru erişimi sağlayan bir basamak bulunan neredeyse kare bir sunak bloğu tabanından oluşmaktadır. Buna göre insanlar sunağa batıdan yaklaşıyor ve doğuya doğru kurban kesiyorlardı. Sunağın etrafına başka anıtlar da dikilmiştir.

Delphinion'un mimari tasarımı çok etkileyici görünmese de Milet'in ana kutsal alanı olarak kabul edilir. Apollon'un yanı sıra burada başka tanrılara da tapınılırdı. Yazıtlar Delphinion'u "kentin en önemli yeri" olarak adlandırmakta ve böylece dini-politik bir merkez olarak ayırt etmektedir. Bu konum, Kutsal Yol'un Delphinion'dan başlaması ve Didyma'daki Apollon tapınağına giden devlet alayının da buradan başlamasıyla daha da desteklenmektedir. 

Delphinion, dini-kült niteliğinin yanı sıra, kutsal alanda bulunan 150'den fazla yazıttan da anlaşılacağı üzere, bir devlet arşivi olarak da işlev görmüştür. Kararlar ve sözleşmeler gibi belgeler burada yayınlanırdı. Prytanaeion'un (kent yönetiminin resmi konutu) da Delphinion'da yer aldığı artık bilinmektedir. Delphinion'un çok yönlü işlevleri, onu yalnızca kentin kült merkezi değil, aynı zamanda son derece politik-sosyal bir yer haline getirmektedir.

Metin: Marieke Bohn (Çeviri: Nisan Lordoğlu)